In het Schaakstukkenmuseum komen al je fantasieën uit. Hoe? Met de Fantasy-schaakspellen van Dungeons & Dragons of Manga. Met striphelden, Harry Potter, Diddle schaapjes en allerlei soorten monsters en fabelachtige wezens. Je kunt het zo gek niet verzinnen of het staat hier in de vitrines. Maar waarom is Fantasy eigenlijk zo geliefd?

Fantasie is al zo oud als de mensheid. Onverklaarbare natuurverschijnselen werden ‘opgelost’ met behulp van menselijke verbeelding. Ook verhalen over draken of ander monsters zijn al eeuwen oud. Deze elementen, naast de middeleeuwse setting, zijn erg bepalend voor het Fantasy genre. Eigenlijk zou bijvoorbeeld Beowulf, de legende uit de 10e eeuw over een krijger die het draakachtig monster Grendel verslaat, ook onder Fantasy moeten vallen. Toch rekenen we dit soort oude mythes niet tot de moderne Fantasy: die gaat terug tot de 2e helft van de 19e eeuw. Vanaf die tijd schiepen schrijvers bewust fabelachtige werelden voor het verhaal zelf en niet om onverklaarbare natuurverschijnselen te verklaren.

Literatuur is lang de belangrijkste bron geweest van fantastische verhalen. Auteurs sloegen nieuwe wegen in met werken als Alice in Wonderland (door Lewis Carroll in 1865) voor de jeugd of Dracula (door Bram Stoker in 1897) met een horrortintje. Door de schrijvers zelf gecreëerde werelden of mensachtige wezens sloegen aan bij de lezers. Dit soort verhalen waren onder andere een inspiratiebron voor latere Fantasyschrijvers zoals Tolkien en voor zijn omvangrijke werk In de ban van de ring.

Film maakt Fantasy groot
De filmindustrie heeft de Fantasy in de 20e eeuw wijder verspreid dan de schrijvers uit de eeuw daarvoor voor mogelijk hadden kunnen houden. Fantasy oversteeg hierdoor het literaire genre. Films als Peter Pan verschenen eerst in boekvorm maar kregen pas massale bekendheid na een verfilming. Walt Disney Pictures heeft hier een belangrijke rol in gespeeld. Tekenfilms die door Disney in de bioscoop zijn gebracht, kregen later vaak een vervolg in niet-getekende vorm. Om nog even terug te grijpen op Peter Pan: James Barrie introduceerde de jongen op papier in 1902. Vervolgens animeerde Disney het verhaal over Peter Pan en Wendy in 1953 en in 1991 werd het verfilmd met mensen van vlees en bloed in Steven Spielberg’s Hook. En deze bijzondere wereld vol fantasiefiguren is na 110 jaar nog steeds populair bij jong en oud.

Fantasiewerelden verschenen niet alleen op het witte doek maar ook in andere vormen. Strips gaven vanaf de jaren ’30 ruimte aan het nieuwe fenomeen van striphelden. In tijden van crisis en oorlog lazen de mensen graag over betere werelden vol helden en vreemde wezens. Wel heeft de filmindustrie gezorgd voor de grootste bekendheid van de stripfiguren. Van striphelden als Batman, Spiderman of Conan de Barbarian zijn meerdere films gemaakt en zij zijn nog steeds terug te vinden in het hedendaagse filmaanbod. Naast boeken, films en strips zijn er nog legio mogelijkheden om Fantasyfiguren tegen te komen: in TV-series, tekenfilms, bordspelen –waaronder natuurlijk het schaakspel- , allerlei vormen van speelgoed en andere merchandise. Dat de literatuur echter niet onderschat moet worden blijkt uit recent verschenen Fantasyboeken zoals de populaire Harry Potter-reeks.

Fantasyfair?
Een andere reden dat Fantasy nog steeds mateloos populair is, en misschien wel populairder dan ooit, zijn de computerspellen. Geen ander medium is zo geschikt om wonderlijke wezens en bizarre beesten in een fabelachtige omgeving te creëren. Van Mangaspellen uit Japan tot aan Dungeon en Dragonspellen uit Amerika, de vormgeving is eindeloos. Het spelen van computerspellen is niet voor niets het meest geliefde tijdverdrijf onder jongeren. Fabrikanten willen dat graag zo houden (er gaat wereldwijd ruim 50 miljard dollar per jaar om in de game-industrie) en komen met steeds mooiere spellen die de verbazing moeten opwekken.

Voor wie niet van Fantasywerelden op een scherm houdt en het liever ‘echt’ meemaakt, worden overal ter wereld Fantasyfestivals gehouden. Hier komen gelijkgestemden in bijzondere creaties naartoe om zich even in hun droomwereld te kunnen wanen. Gaat je dat iets te ver? Kom dan naar het Schaakstukkenmuseum. De Fantasyspellen zijn hier, naast de spellen met stripfiguren, ruim vertegenwoordigd.

Door Marjolein Overmeer