Bruce Lee is de meest bekende martial arts meester van Hollywood, hoewel hij maar in een paar films heeft gespeeld. Er is zelfs een schaakspel gemaakt naar zijn wereldberoemde evenbeeld. 

Bruce Lee in zijn gele trainingspak uit de film Game of Death, Bruce Lee als de gemaskerde Kato uit The Green Hornet. Het zijn enkele voorbeelden van de schaakstukken van het Bruce Lee schaakspel uit de Collectie Rademaker. De steracteur speelt namelijk ook in zijn eigen schaakspel de hoofdrol. Ondanks dat Bruce Lee slechts 32 jaar oud is geworden en al in 1973 overleed, is de vechtkunstenaar nog lang niet vergeten.

Toevallig Amerikaan

Tachtig jaar geleden, op 27 november 1940, kwam de beroemde acteur en vechtsporter Bruce Lee ter wereld. Toevallig in San Francisco, omdat zijn Chinese ouders daar op tournee waren met hun rondreizende operagezelschap. Zij noemden hun zoon Lee Yun Fan, maar de verpleegster van het ziekenhuis waar het jongetje geboren werd, noteerde Bruce Lee op het geboortebewijs. Het Chinese jongetje kreeg door deze omstandigheden een westerse naam én het Amerikaans staatsburgerschap, wat later in zijn leven nog goed van pas zou komen.

Een jonge Bruce Lee in zijn eerste hoofdrol voor de Chinese cinema (1950).

Het operagezelschap vertrok na enkele maanden touren weer naar huis, naar Hongkong, waar Bruce Lee zou opgroeien als één van de vijf kinderen van de familie Lee. Vader Lee gaf zijn zoon al jong Kung Fu-lessen en de jongen had er talent voor. En niet alleen voor Kung Fu, Bruce was sowieso een sportieve jongen en blonk uit in allerlei sporten, van boksen tot dansen. Als telg uit een entertainersgezin met connecties in de Chinese filmwereld, kwam Bruce ook al jong in contact met het acteren: zijn eerste rol had hij al te pakken toen hij nog maar een baby was. Deze combinatie, acteren en Kung Fu, zou essentieel zijn voor de rest van zijn leven.

Filosofie

Kung Fu is niet alleen een sport, het is een levenswijze. Bruce Lee begon in zijn vroege tienerjaren deze vechtkunst al te bestuderen. De basis had hij geleerd van zijn vader en hij wilde meer weten over de filosofische tradities achter Kung Fu, waarvan de oorsprong in India ligt en ouder is dan het christendom. Eenmaal volwassen geworden en filosofie studerend aan de Universiteit van Washington, schreef hij zelfs zijn essays over Kung Fu, waarbij het niet zozeer om het lichamelijke aspect ging, maar juist om een evenwichtige geest.

Zijn ouders hadden Bruce als achttienjarige naar familie in Amerika gestuurd, omdat hij steeds vaker in de problemen kwam tijdens gevechten met Hongkongse straatbendes. Dankzij zijn Amerikaanse staatsburgerschap was dat geen enkel probleem. Naast zijn studie verdiende Bruce geld met het lesgeven in Kung Fu. Hij kreeg steeds meer leerlingen en besloot te stoppen met zijn studie om zijn eigen school op te zetten. Dit was wat hij wilde met zijn leven!

Eigen stijl

Bruce Lee had ongeveer alles wat los en vast zat over Kung Fu gelezen – hij zou één van de grootste collecties vechtkunstboeken nalaten – maar de technieken waren in zijn ogen eigenlijk niet goed genoeg, als het op echt vechten aankwam. Vandaar dat Bruce Lee zijn eigen stijl begon te ontwikkelen, die hij Jeet Kune Do noemde. De basis van zijn stijl was eenvoud. Die maakt het mogelijk om met een minimum aan middelen een maximaal resultaat te behalen.

Technieken moesten al met al niet te omslachtig zijn, al het overbodige ging overboord en alles was geoorloofd om te winnen. Zo zou hij hebben gezegd dat 99 procent van alle oosterse zelfverdedigingstechnieken onzin was. Het zag er goed uit, maar stelde niet veel voor. Vrij vertaald naar Lee: “De realiteit is dat een tenger meisje een beer van een vent slechts kan proberen te raken aan zijn ogen, geslachtsdelen en schenen. Vervolgens moet ze als de wiedeweerga de benen te nemen.”

Eerste rol

Bruce Lee als Kato in de televisieserie The Green Hornet (1966)

Als vermaard Kung Fu-docent werd Bruce Lee uitgenodigd om demonstraties te geven tijdens een internationaal karate-toernooi in Long Beach. Hollywood merkte hem hier op en Lee werd gevraagd om een screentest te komen doen. De leraar besloot om zich weer op het acteren te storten, maar het duurde even voordat hij zijn eerste rol zou krijgen. In de tussentijd trainde hij acteurs en stuntmannen voor filmstudio’s en kreeg daar vaak te maken met ongeloof. Moest deze kleine, 60 kilo wegende, Chinees hen wat gaan leren? Maar wanneer ze eenmaal tegenover hem stonden en flinke klappen kregen, waren ze verbaasd over zijn techniek.

In 1966 kreeg Lee eindelijk een rol. In de televisieserie The Green Hornet speelde hij Kato, het hulpje van een superheld. De kijkers zagen echter vooral een held in Kato, met zijn stoere vechttechnieken. Door dit soort rollen, waarin Lee superieur vechtend op televisie te zien was, werd hij steeds bekender en de aanmeldingen bij zijn Kung Fu-school stroomden binnen. Onder hen waren veel toenmalig bekende acteurs die graag privélessen kregen van Bruce Lee.

Ondanks zijn stijgende populariteit, kreeg Bruce Lee niet die felbegeerde filmrol die hij wilde hebben. In het racistische Hollywood van vijftig jaar geleden kreeg hij geen hoofdrol en mocht hij alleen als de stereotype Chinees met vlecht ten tonele verschijnen. En daar paste hij voor. In Hongkong daarentegen kreeg hij wel de kans om films te maken. Hoewel de kwaliteit niet bijster goed was, met slechte scripts en ongeloofwaardige vechtscènes, zag Lee dit toch als een opstap naar Hollywoodfilms. Lee verhuisde weer naar Hongkong maar dit keer met een gezin: hij was ondertussen getrouwd met zijn studievriendin Linda en samen hadden ze een zoon en dochter.

Eindelijk, films!

Bruce Lee en zijn vriend Chuck Norris (rechts): ze speelden samen in de film Way of the Dragon (1972) en ze staan samen op het schaakbord (Collectie Rademaker).

Tijdens het draaien van zijn eerste vechtfilm, Big Boss, bemoeide Lee zich met het script en herschreef hij de vechtscènes. De film kwam uit in 1971 en was onmiddellijk een groot succes. Het jaar daarop volgde een tweede vechtfilm in Hongkong, Fist of Fury. Lee was binnen no time een grote ster geworden in zijn vaderland en de derde film, Way of the Dragon, ging hij mede-regisseren. Hij vond namelijk de eerste twee films niet goed genoeg om in Amerika te laten zien, terwijl dat toch het land was waar hij zijn carrière als acteur wilde voortzetten.

Dit had eindelijk het gewenste resultaat. Filmstudio Warner Bros vroeg Lee om als vechtkunstenaar de hoofdrol te spelen in zijn eerste Amerikaanse film: Enter the dragon. Lee was er enorm trots op dat deze film zou uitkomen in Amerika, Europa en Azië en kon niet wachten hoe de film door het publiek en de critici ontvangen zou worden. Hij heeft het echter niet meer mee mogen maken. Bruce Lee stierf vlak voor de première, waarschijnlijk door een hersenzwelling na een zonnesteek.

Uiteindelijk zou Enter the dragon Bruce Lee onsterfelijk maken en zijn eerdere drie vechtfilms kwamen, nu in het Engels ingesproken, uit in het Westen. Deze films zijn tot op de dag van vandaag culthits en worden ook nog steeds op televisie vertoond. Bruce Lee is er al bijna vijftig jaar niet meer, maar zijn beeltenis blijft voortleven: in zijn films, maar ook op het schaakbord.

Door Marjolein Overmeer