Op 11 juli viert Mongolië jaarlijks haar onafhankelijkheid van China. Het Schaakstukkenmuseum staat hier bij stil door een van haar schaakspellen onder de aandacht te brengen: het schaakspel van vilt uit Mongolië. Directeur Ridder Dijkshoorn vertelt.

“Toen ik als kind nog postzegels verzamelde, was ik ‘helemaal gek’ van de postzegels van Mongolië. Op groot formaat reden allerlei wilde ruiters te paard over de velletjes papier met de kartelrandjes die ze tot postzegel maakten. Pas later begreep ik dat slechts weinige van deze zegels echt als postzegel gebruikt zullen zijn en het merendeel van de zegels hun weg via de handelaren vonden naar jongetjes als ik.”

“De Arabische Emiraten staken Mongolië daarbij naar de kroon: op ‘gouden’ postzegels werden afbeeldingen getoond van westerse schilderijen. Als deze postzegels werkelijk in het land zelf in omloop gebracht zouden zijn, hadden ze waarschijnlijk de dood van de postbode en/of geadresseerde teweeg gebracht, omdat deze postzegels vooral vrouwelijke naaktfiguren afbeeldden.”

Kleine jongen tussen grootmachten
“Op de lagere school leerde ik dat Mongolië een land was dat ingeklemd lag tussen de Sovjet Unie en China. Hierdoor was het in staat een redelijke onafhankelijke koers te varen, tussen die twee grote broers. En ik leerde over Ghengis Khan, de machtige middeleeuwse Mongoolse vorst die de steppen van Azië en Europa tot aan Hongarije onder zijn gezag wist te plaatsen. Verder viel er weinig te vertellen over dit relatief grote land dat echter door zijn geringe bevolkingsdichtheid maar 2 of 3 miljoen bewoners had.”

Panorama Ulan Bator

“In het boek ‘De Paardenjongen’ van Rupert Isaacson (een zeer aan te raden boek) las ik dat de hoofdstad Ulan Bator inmiddels een sterk vervuilde westers georiënteerde stad is geworden. De natuur van Mongolië buiten deze hoofdstad is echter nog steeds prachtig mooi en zeer indrukwekken, volgens de schrijver. Maar voor hoe lang? Mongolië heeft namelijk veel delfstoffen in de grond en de multinationals zijn al begonnen deze rijkdommen op te graven. Hierbij dragen ze nauwelijks tot geen belasting af aan Mongolië, omdat -misschien raadt u het al- de multinationals ingeschreven staan als een van de vele brievenbusondernemingen aan de Amsterdamse grachten en dus hun belastingen aan de Nederlandse staat betalen.”

“Door de ‘bijzondere tarieven’ die de Nederlandse regering speciaal voor buitenlandse multinationals in het leven geroepen heeft, is dat maar een schijntje van de werkelijke waarde die de multinationals eigenlijk aan Mongolië zouden moeten afdragen. Gelukkig is Mongolië nu zo verstandig geweest ,als eerste van de ontwikkelingslanden, dit nadelige handels/belastingverdrag met Nederland op te zeggen. Ja, dat betekent dat wij iets minder belasting van de multinationals in de staatskas gestort zullen gaan krijgen en dus zelf iets meer belasting of BTW zullen moeten gaan betalen, of nog iets meer moeten gaan bezuinigen. Maar het betekent ook dat Mongolië nu zelf rechtstreeks belasting aan de multinationals kan gaan vragen over de gewonnen delfstoffen. Hiermee krijgt het land de kans om het gemiddelde jaarloon van de Mongoliër (nu nog rond de $ 540,- per jaar) in de toekomst te verhogen tot een realistischer inkomen.”

Vilt van de yak
“De nationale feestdag van Mongolië is 11 juli, reden om nu een stukje over Mongolië te schrijven. De andere reden is dat ik enige tijd geleden een heel uniek schaakspel heb kunnen kopen, afkomstig uit Mongolië. Het bord is van vilt -gemaakt van paardenharen of yakharen- en het kan opgerold worden. Zo past het in twee vilten ‘bekers’, waarin ook de stukken kunnen worden opgeborgen, en kan het spel gemakkelijk meegenomen worden op reis. Want van oorsprong is het Mongoolse volk een nomadenvolk dat in hun joerts (tenten) hun kuddes achterna reisde.”

“Een paar weken was ik heel blij met dit unieke schaakspel, tot ik ergens anders exact hetzelfde spel zag en later nog ergens. Nu ben ik blij dat het Mongoolse volk -net als met de postzegels- een extra exportartikel ontdekt heeft en zich daarmee een heel klein ietsiepietsie minder afhankelijk maakt van de multinationals die hun natuur verwoesten om hun ‘rijkdommen’ te ontginnen. Het Mongoolse schaakspel staat dan ook nog steeds te pronken in het Schaakstukkenmuseum als een bijzonder spel met een bijzondere geschiedenis.”

Ridder Dijkshoorn